Haklı Fesih Sebepleri: İşçinin ve İşverenin Hakları

Çalışma hayatında en çok karşılaşılan uyuşmazlıklardan biri, iş sözleşmesinin sona erme şeklidir. İş Kanunu’na göre iş sözleşmeleri çeşitli nedenlerle sona erebilir. Bunların içinde en çok tartışılan ve dava konusu olan durum ise haklı nedenle fesihtir.

Haklı nedenle fesih; taraflardan birinin, iş ilişkisini derhal ve tazminatsız olarak sona erdirme hakkıdır. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için kanunda açıkça sayılan haklı sebeplerin bulunması gerekir. Bu yazıda, hem işçi hem işveren açısından haklı fesih sebepleri, sonuçları ve dikkat edilmesi gereken noktaları detaylı şekilde ele alacağız.

Haklı Nedenle Fesih Nedir?

Haklı nedenle fesih, iş sözleşmesinin devamını çekilmez hale getiren ağır durumlarda ortaya çıkar. Burada önemli olan nokta, fesih için geçerli bir gerekçe olmasıdır. Keyfi bir şekilde haklı nedenle fesih yapılamaz.

Türk İş Kanunu’nun 24. maddesi işçi açısından, 25. maddesi ise işveren açısından haklı nedenle fesih halleri düzenlenmiştir.

İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İşçi, bazı durumlarda iş sözleşmesini derhal sona erdirebilir. İşçinin haklı nedenle fesih hakkı üç ana başlık altında toplanır:

1. Sağlık Nedenleri

• İşin niteliğinden doğan sebeplerle işçinin sağlığı ve yaşamı tehlikeye girerse,

• İşveren, işçinin sürekli temas halinde bulunduğu kişilerden bulaşıcı hastalık kaparsa,işçi haklı nedenle işten ayrılabilir.

2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık

İşverenin;

• İşçiyi aldatması,

• İşçiye veya ailesine sataşması, cinsel tacizde bulunması,

• Ücretini zamanında ödememesi,

• İşçiyi yanıltıcı bilgilerle işe sokması,işçiye haklı nedenle fesih imkânı verir.

3. Zorlayıcı Sebepler

İşyerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasına sebep olan zorlayıcı sebepler (deprem, yangın, salgın gibi) ortaya çıkarsa işçi sözleşmesini feshedebilir.

🔹 Sonuç: İşçi haklı nedenle fesih yaparsa ihbar tazminatı ödemez, ayrıca fesih nedeni uygun ise kıdem tazminatına hak kazanır.

İşverenin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

İşveren de belirli hallerde iş sözleşmesini derhal sona erdirebilir. Bu hak, İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir.

1. Sağlık Nedenleri

• İşçinin bulaşıcı hastalığa yakalanması ve uzun süre çalışamayacak durumda olması,

• İş güvenliğini ciddi şekilde tehdit eden bir sağlık problemi bulunması,işveren açısından haklı fesih nedenidir.

2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller

İşçinin;

• İşvereni yanıltması,

• İşverenin veya iş arkadaşlarının şeref ve haysiyetine saldırması,

• İşyerinde hırsızlık yapması,

• Devamsızlık yapması (izin almadan arka arkaya 2 iş günü veya bir ayda 3 gün işe gelmemesi),

• İş güvenliğini tehlikeye sokması,işverene haklı nedenle fesih hakkı tanır.

3. Zorlayıcı Sebepler

İşçinin kusuru olmadan 1 haftadan fazla süreyle işe devamını engelleyen zorlayıcı sebepler varsa, işveren sözleşmeyi feshedebilir.

🔹 Sonuç: İşveren haklı nedenle fesih yaparsa, işçiye ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı ödemez.

Haklı Nedenle Fesih ile Geçerli Nedenle Fesih Arasındaki Fark

Birçok kişi bu iki kavramı karıştırır.

• Haklı nedenle fesih → Derhal ve tazminatsız sona erdirir.

• Geçerli nedenle fesih → İş güvencesi kapsamında olan işçiler için (örneğin 30’dan fazla işçi çalıştıran işyerlerinde) uygulanır ve ihbar sürelerine uyulması gerekir.

Haklı Nedenle Fesihte Dikkat Edilmesi Gerekenler

Süre: İşçi, öğrendiği tarihten itibaren 6 iş günü içinde fesih hakkını kullanmalıdır.

1. Yazılı Bildirim: Fesih mutlaka yazılı yapılmalı ve gerekçeler açıkça belirtilmelidir.

2. Delil: Özellikle işçi açısından haklı nedenle fesihte, iddiaların ispatı için delil çok önemlidir (mesaj kayıtları, tanık beyanı, hastane raporu vb.).

3. Tazminatlar:

   • İşçi haklı fesih → kıdem tazminatı alır, ihbar ödemez.

   • İşveren haklı fesih → kıdem ve ihbar ödemez.

Örnek Senaryolar

• İşçinin Haklı Feshi: Ücreti 3 ay ödenmeyen işçi, yazılı olarak fesih bildirimi yaparak işten ayrılır. Bu durumda kıdem tazminatını talep edebilir.

• İşverenin Haklı Feshi: İşçi, mazeretsiz şekilde 2 gün işe gelmezse işveren haklı nedenle feshedebilir ve tazminat ödemez.

Haklı nedenle fesih, hem işçi hem işveren açısından önemli bir haktır. Ancak bu hakkın doğru ve zamanında kullanılması gerekir. Aksi halde haksız fesih doğar ve karşı tarafa tazminat ödeme yükümlülüğü doğabilir.

İşçi için haklı fesih; çoğu zaman kıdem tazminatını almak için bir yolken, işveren açısından iş disiplinini ve güvenliğini korumak için güçlü bir araçtır. Bu nedenle tarafların, fesih sürecinde mutlaka hukuki danışmanlık alması büyük önem taşır.