İşçilik Alacakları Nelerdir? Haklarınızı Nasıl Alabilirsiniz?

Kıdem ve ihbar tazminatınızı buradan kolayca hesaplayabilirsiniz.

Çalışma hayatında işçilerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri, emeklerinin karşılığını tam olarak alamamaktır. Çoğu zaman iş sözleşmesi sona erdiğinde ya da devam ederken işçinin hak ettiği ücret, tazminat veya diğer alacaklar ödenmeyebilir. Bu durum işçinin hem maddi hem de manevi açıdan büyük kayıplar yaşamasına yol açar.

Türk İş Kanunu işçiyi korumak amacıyla birtakım güvenceler sağlamaktadır. Bu yazıda işçilik alacaklarının neler olduğunu, hangi durumlarda talep edilebileceğini ve haklarınızı nasıl arayabileceğinizi ayrıntılı olarak ele alacağız.

1. İşçilik Alacakları Nedir?

İşçilik alacakları, işçinin işverenden talep edebileceği parasal hakların genel adıdır. İş sözleşmesinden veya kanundan doğan bu haklar, çoğu zaman işverenin ödeme yapmaması ya da eksik ödeme yapması nedeniyle dava konusu olur.

Başlıca işçilik alacakları şunlardır:

• Kıdem tazminatı

• İhbar tazminatı

• Fazla mesai ücretleri

• Yıllık izin ücretleri

• Ulusal bayram ve genel tatil ücretleri

• Asgari geçim indirimi (AGİ) farkları

• Ücret ve prim alacakları

2. En Sık Karşılaşılan İşçilik Alacakları

a) Kıdem Tazminatı

En çok bilinen işçilik alacaklarından biridir. İşçinin belli şartları sağlaması halinde hak ettiği bir güvencedir. İşçi en az bir yıl çalışmışsa ve işten çıkarılma şekli kanunda belirtilen durumlara uyuyorsa kıdem tazminatına hak kazanır. Bu hak, işçinin yıllarca verdiği emeğin karşılığı olarak iş güvencesi niteliği taşır.

b) İhbar Tazminatı

İş sözleşmesi feshedilirken taraflara tanınmış bildirim süreleri vardır. İşveren bu süreye uymadan işçiyi işten çıkarırsa, ihbar tazminatı ödemekle yükümlüdür. Aynı şekilde işçi de haklı bir sebep olmadan bu süreleri gözetmeden işi bırakırsa, işverene ihbar tazminatı ödemesi gerekebilir.

c) Fazla Mesai Ücretleri

Türk İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu sürenin üzerindeki her çalışma fazla mesai sayılır. Fazla mesai için işçinin yüzde 50 zamlı ücret alma hakkı vardır. Ancak birçok işveren fazla mesaiyi bordrolarda göstermemekte veya eksik ödemektedir.

d) Yıllık İzin Ücreti

İşçinin çalıştığı süreye göre hak ettiği yıllık izin süreleri vardır. İşveren işçiyi bu izinleri kullanmadan işten çıkarırsa, kullanılmayan izinler ücrete dönüşür. İşçi çalıştığı süre boyunca izinlerini tam kullanmadıysa, işten ayrıldığında bunun bedelini talep edebilir.

e) Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücretleri

Resmî tatillerde çalıştırılan işçilere normal ücretlerine ek olarak bir günlük daha ücret ödenmesi gerekir. İşveren bu ödemeyi yapmazsa işçi alacak davası açabilir.

3. İşçilik Alacaklarının Talep Yolları

İşçilik alacaklarını almak için doğrudan dava açmak mümkün değildir. Öncelikle zorunlu arabuluculuk sürecine başvurmak gerekir.

• Arabuluculuk: İşçi ve işveren tarafsız bir arabulucu huzurunda görüşür. Anlaşmaya varılırsa protokol yapılır ve dava açmaya gerek kalmaz.

• Dava aşaması: Eğer arabuluculukta uzlaşma sağlanmazsa işçi iş mahkemesinde dava açabilir. Mahkeme süreci daha uzun ve masraflı olabilir ancak alacağın yargı yoluyla tahsili sağlanır.

4. İşçilik Alacakları Davasında Süreler

Hak kaybı yaşanmaması için zamanaşımı sürelerine dikkat etmek gerekir.

• Kıdem ve ihbar tazminatı için 5 yıl.

• Ücret, fazla mesai, yıllık izin ve benzeri alacaklar için 5 yıl.

Bu süreler iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Zamanaşımı süresi geçerse işçinin dava açma hakkı sona erer.

5. İşverenin Sorumlulukları ve İşçinin Hakları

İşveren, işçiye ait bordro, puantaj kayıtları ve çalışma belgelerini sunmakla yükümlüdür. Ancak çoğu davada işveren belgeleri eksik sunar. Bu durumda işçi tanıklarla haklarını ispat edebilir.

İşçinin kendi belgelerini saklaması büyük önem taşır. İşe giriş-çıkış belgeleri, maaş bordroları, banka hesap hareketleri ve yazışmalar, dava sürecinde önemli delillerdir.

6. İşçilik Alacakları Davasında Avukatın Rolü

İşçilik alacakları davaları teknik bilgi gerektirir. Hesaplamaların doğru yapılması, zamanaşımı sürelerinin kaçırılmaması ve delillerin doğru sunulması davanın seyrini doğrudan etkiler.

Bu noktada iş hukuku alanında uzman bir avukatla çalışmak, işçinin hak kaybına uğramasını önler. Ayrıca avukat, arabuluculuk sürecinde de işçiyi temsil ederek daha güçlü bir müzakere imkânı sağlar.

Haklarınızı Korumak İçin Geç Kalmayın

İşçilik alacakları sadece rakamlardan ibaret değildir; işçinin emeğinin ve alın terinin karşılığıdır. Hak kaybına uğramamak için zamanında harekete geçmek gerekir. Öncelikle arabuluculuk başvurusunda bulunmalı, sonuç alınamazsa dava yoluna gidilmelidir.

Bu süreçte uzman bir iş hukuku avukatından destek almak, hakların eksiksiz şekilde alınmasını sağlar. Unutmayın, işçilik alacaklarınızı talep etmek yasal hakkınızdır ve geç kaldığınız her gün hak kaybına neden olabilir.