İsim Değişikliği Nasıl Yapılır?

Türkiye’de isim değişikliği nasıl yapılır sorusu, hem kişisel hak hem de kamu düzenine ilişkin bir meseledir.

Yargıtay kararları, bu sürecin yalnızca idari bir işlem değil, mahkeme kararıyla yürüyen bir yargısal süreç olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.

Aşağıda, isim değişikliğine ilişkin dava şartları, görevli mahkemeler, haklı sebep kriterleri ve Yargıtay’ın yerleşik içtihatları kapsamlı biçimde ele alınmıştır.

1. İsim Değişikliği Nasıl Yapılır? Hukuki Dayanak ve Genel Çerçeve

İsim değişikliği, idari bir dilekçeyle değil, mahkeme kararıyla mümkündür. Bu süreç, “nüfus kaydının düzeltilmesi” veya “isim tashihi davası” olarak bilinir. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 27 hükmü, “Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hâkimden istenebilir.” diyerek sürecin temelini oluşturur.

Yargıtay 8. Hukuk Dairesi:“Kesinleşmiş mahkeme hükmü olmadıkça nüfus kütüklerinin hiçbir kaydı düzeltilemez.”

Mahkeme kararı kesinleşmeden nüfus müdürlükleri kayıt değişikliği yapamaz.Bu da, isim değişikliğinin yalnızca yargısal yolla yapılabileceğini kesin biçimde ortaya koymaktadır.

2. Haklı Sebep Şartı: Keyfi Değil, Gerekçeli Değişiklik

Yargıtay’ın tüm kararlarında ortak nokta, isim değişikliğinin haklı sebebe dayanması gerektiğidir.Haklı sebep, her davanın özel koşullarına göre hâkim tarafından takdir edilir.Uygulamada kabul edilen başlıca nedenler şunlardır:

• Toplumda farklı bir isimle tanınma:“Kişinin toplum içerisinde bilinip tanındığı adı ile anılmayı ve bunu kayden de taşımayı istemesi haklı sebep teşkil eder.”(YHGK-2003/18-663, Y.8.HD-2017/7104)

• İsmini benimsememe veya kişisel rahatsızlık:“İsmini benimsemeyen kişinin değiştirmek istemesi en doğal hakkıdır.”(Y.18.HD-2014/9883)

• Din değişikliği:“Kişinin dinini değiştirmesi ve yeni inancına uygun bir isim almak istemesi haklı neden teşkil eder.”(Y.18.HD-2007/7881)

• Yazım hatasıyla yapılan tesciller: “Nüfusta ‘İkra’ yerine ‘İgra’ yazılması gibi açık yazım hataları haklı sebep oluşturur.”(YHGK-2009/442)

3.Usuli Süreç ve Özel Durumlar

• Dava Açılışı: Davacı, haklı sebeplerini içeren dilekçeyle yetkili mahkemeye başvurur.Mahkeme tanık dinleyebilir, kolluk araştırması yapabilir.

• Yurt Dışında Yaşayanlar: Türkiye’de yerleşim yeri bulunmayan Türk vatandaşları, son yerleşim yeri mahkemesinde dava açabilir. (Y.5.HD-2020/7689)

• İdari Belge Hataları:Nüfus siciline değil de bakanlık veya kurum kayıtlarına ilişkin düzeltme talepleri idari yargıya aittir. (Y.14.HD-2006/6531)

• Evli Kadının Soyadı:TMK m.187 gereği, evli kadın eşinin soyadını tamamen değiştirip farklı bir soyadı alamaz.Ancak kızlık soyadını sildirme talebi mahkeme kararıyla mümkündür. (Y.18.HD-2014/19745)

4.Literatür Işığında İsim Değişikliği Yöntemleri

a) Dava Yolu (Genel ve Kalıcı Yöntem)

TMK m.27’ye göre açılan bu davalar, haklı sebep bulunması şartıyla Asliye veya Sulh Hukuk Mahkemelerinde görülür.Cumhuriyet Savcısı’nın huzuru gerekir, davalı ise Nüfus Müdürlüğüdür.

b) İdari Yol (Geçici ve İstisnai)

5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’na eklenen Geçici Madde 8,bazı durumlarda mahkemesiz değişikliğe izin vermiştir:

• Yazım hatası, imla farkı

• Gülünç veya genel ahlaka aykırı isimler

Ancak bu yolun süresi 03.11.2019 itibarıyla dolmuştur.

5.İsim Hakkının İnsan Hakları Boyutu

Anayasa Mahkemesi ve AİHM içtihatları, isim hakkını kişisel kimliğin bir parçası olarak görmektedir. Devletin hem ismin korunmasını hem de değişiklik imkânını tanıma yönünde pozitif yükümlülüğü vardır. Yargı, kişinin kendi adı üzerindeki tasarruf hakkını öncelikli kabul etmektedir.

Yargıtay kararları ve mevzuat birlikte değerlendirildiğinde, isim değişikliği nasıl yapılır sorusunun cevabı, sürecin hukuki bir uzmanlık gerektirdiğini göstermektedir. Görevli mahkeme farklılıkları, haklı sebep ispatı ve usul hataları nedeniyle davalar reddedilebilmektedir.

Bu nedenle isim veya soyadı değişikliği planlayan kişilerin, avukat desteğiyle davayı açmaları, hak kaybını önlemek açısından büyük önem taşır.